Een samenwerkingsvorm kiezen: hoe ga je dan te werk? Adviseurs Maarten Waleboer en Jan Willem Botter zijn specialist in samenwerkingsarchitectuur. Zij nemen je mee in deze blog.
De vraag naar samenwerking neemt toe
De Staat van Bestuur 2025 laat zien dat het aantal samenwerkingsverbanden nog steeds toeneemt. De omvang van de maatschappelijke opgaven, het toenemen van het gemeentelijk takenpakket in combinatie met minder middelen (financieel en personele capaciteit) vragen om meer samenwerking.
Niet alleen tussen gemeenten onderling wordt die samenwerking gezocht, maar ook met andere publieke of private partijen. In het ruimtelijk domein is die samenwerking vanouds al groot, maar we zien de laatste jaren ook in het sociaal domein en bij economische (arbeids)vraagstukken een sterke toename om te willen (en soms moeten!) samenwerken.
Vorm volgt inhoud
Bij samenwerking staat de inhoud ervan voorop. Vanuit die inhoud worden de taken en bevoegdheden, de procedures en de relaties ingevuld. Vragen over de democratische legitimatie lijken steeds minder een rol te spelen bij samenwerking, maar zijn in onze democratische rechtsstaat toch echt niet weg te denken.
Daarnaast spelen een veelheid aan andere aspecten een rol. Bijvoorbeeld: hoe worden de taken behartigd? Doen we dat publiekrechtelijk of privaatrechtelijk?
Publiek-private samenwerking krijgt steeds meer een voet aan de grond, maar levert ook vragen op over de (politieke) verantwoordelijkheid die deelnemers willen en kunnen dragen voor deze samenwerkingsvorm. Maar te denken valt ook aan de fiscale aspecten bij een samenwerking; die zijn anders bij een BV dan bij een gemeenschappelijk openbaar lichaam.
Voordat nagedacht wordt over een organisatievorm, passeren, naast de genoemde, allerlei deelaspecten de revue. Deze deelaspecten vragen één voor één een waardering, die nodig is om tot een bepaalde vorm te komen.
Eerst vragen: Waarom? Wat? Met wie?
Nog steeds gaat het adagium “vorm volgt inhoud” op. Daarom is niet de startvraag: welke organisatievorm willen we graag of voelt het beste? Nee, realiseer een organisatievorm, nadat de inhoud, de waarom-, wat- en met wie-vragen zijn doordacht. De vorm is dan het logische antwoord op de keuzes ten aanzien van allerlei deelaspecten. De verschillende potentiële samenwerkingspartners kunnen die weliswaar anders waarderen, maar uiteindelijk moet een eenduidig antwoord gegeven worden om eenheid in de samenwerking te realiseren.
Samenwerkingsarchitectuur: een vak apart
Governance van samenwerking vraagt een structuur, die de inhoud en de cultuur van alle deelnemende partijen ondersteunt. Het kiezen van een (organisatie)vorm, is daarmee een vak (geworden) dat vraagt om specialistisch advies: samenwerkingsarchitectuur. Want elke samenwerkingsvorm kent vele mogelijkheden. In onderstaand overzicht laten we dat zien, waarbij een combinatie ook tot de mogelijkheden behoort.
Infographic: Samenwerkingsvormen
Training gemeenschappelijke regelingen voor gemeenten
Wie zijn de verbonden partijen? Wat is good governance? Welke samenwerkingsvormen zijn relevant? Wat zegt de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr.)? En last but not least: hoe richten we de gemeenschappelijke regeling nou daadwerkelijk in?
In een interactieve training bieden we inzicht en geven we antwoord op praktische vragen. Meer weten over deze training? Neem contact op met adviseur Maarten Waleboer via maarten2@proofadviseurs.nl.
